Onbekende Dender
De Dender is een rivier in het stroomgebied van de Schelde. De 65 km lange rivier ontspringt in het Henegouwse Ath door samenvloeiing van de Oostelijke en de Westelijke (of Kleine Dender) en mondt in Dendermonde op de rechteroever via een keersluis in de Schelde uit. Je kan de Dender verlaten in Blaton en op het kanaal Nimy-Blaton-Péronnes heb je twee keuzes: via bakboord kan je de richting Strépy-Thieu en Bergen kiezen naar de Samber en de Maas of via stuurboord kan je koers zetten naar de Schelde of naar Frankrijk. De Dender is de snelst stromende rivier van Vlaanderen met een verval dat nergens kleiner is dan 20 cm per km.
Tussen Dendermonde en Aalst is de Dender bevaarbaar voor schepen met een vracht tot 600 ton. Stroomopwaarts van Aalst is hij bevaarbaar voor schepen tot 300 ton. Het stuk van Aalst tot in Blaton wordt echter bijna uitsluitend gebruikt door de pleziervaart omwille van de vele met de hand bediende sluizen. De recreant is op vakantie en heeft veel tijd om te genieten van de prachtige natuur in de Dendervallei. Het wachten aan sluisjes en beweegbare bruggetjes is één van de charmantste aspecten van de Dender maar maakt deze rivier juist daarom minder economisch interessant voor de binnenscheepvaart.
In Aalst zou Waterwegen en Zeekanaal van start gaan met de uitbouw van een nieuwe stuw en sluis ter hoogte van de Electrabel- en Schotte-site in Aalst. De nieuwe sluis is nodig voor een betere waterbeheersing en laat toe dat grotere schepen op de Dender varen, maar het plan heeft ook recreatieve voordelen. Op het dak van het nieuwe dienstgebouw van waaruit de sluis, de stuw en ook andere beweegbare bruggen in Aalst zullen worden bediend – komt er een uitkijkplatform. Het waterpeil tussen de huidige sluis aan Tereos Syral (het vroegere Amylum) en de nieuwe stuw zal ongeveer 1,8 meter dalen. De kades worden op drie plaatsen verlaagd: ter hoogte van het uitgebreide stadspark, van de nieuwe woonwijk en ter hoogte van de nieuwe sluis. Daar komen ook oevertrappen, een beetje vergelijkbaar met de middeleeuwse haven in het Centrum van Gent en in de Portus Ganda.
De Dender heeft jarenlang een slechte reputatie gehad omwille van de industriële vervuiling maar deze werd de laatste jaren vrij behoorlijk aangepakt en wegens de economische evolutie zijn heel wat kleine industrieën langs haar oevers verdwenen. Wat overblijft is industriële architectuur afgewisseld met prachtige natuurlandschappen. De rivier is bovendien bijzonder visrijk.
Langsheen de Dender zijn er voldoende jachthavens of aanlegplaatsen waar je kan aanmeren voor een overnachting of voor een uitstap aan land. De wandel- en fietsroutes zijn bijzonder goed uitgewerkt. Je komt langs interessante steden als Dendermonde, Aalst, Ninove en Geraardsbergen die zich niet zonder trots ‘denderende steden’ noemen. Vanaf je aanlegplek kom je zeer snel en makkelijk in de centra om een museum te bezoeken, te genieten van een lokale lekkernij of een streekbiertje.
Een uitstekende gratis vaarkaart voor het Vlaamse gedeelte van de Dender is verkrijgbaar via www.tov.be. Alle havens en aanlegplaatsen staan erop vermeld alsook de toeristische bezienswaardigheden, de wandel- en fietsroutes, winkels en horeca zaken.
Op reis
We startten onze reis in Gent op vrijdag 1 augustus 2014 om 10 uur, vanuit de Portus Ganda, onder een stralende hemel. Ons reisdoel is dit jaar beperkt tot België, met ruim voldoende tijd om de Dender te ontdekken en de Historische Scheepswerven. En verder zien we wel waar we uitkomen…we hebben ten slotte 6 weken uitgetrokken om te varen.
Uitgezwaaid door de buren en voorzien van voldoende proviand varen we richting Merelbeke, waar we kunnen profiteren van het dood tij om met het afgaande water richting Dendermonde te varen op de prachtige Schelde. Onze vriendin Ria is mee voor enkele dagen en we zullen haar thuisstad Dendermonde gaan bezoeken. Kort na de sluis van Dendermonde kunnen we aanleggen aan een prachtige nieuwe steiger, vlak voor de aftakking van de Oude Dender. Niet zonder slag of stoot echter want een drietal vissers had de steiger ingenomen met al hun materiaal. Na wat heen en weer gepraat over wie nu eigenlijk het meest recht had om gebruik te maken van de steiger hebben ze bakzeil gehaald en zijn ze wat hogerop gaan staan. We werden gelukkig geholpen door een naderende boot die ook wou aanleggen. Het was de Marco, op weg naar de thuishaven Merelbeke. Het was heel erg warm en het water zag er zo schoon uit dat we in de Dender gezwommen hebben! Zeer tegen de zin van de politie die ons vanuit hun combi op de oever vriendelijk vroeg om terug aan boord te klimmen. Een beetje verderop is een sluis in aanbouw en ook daar waren jonge mensen aan het zwemmen…ik geef toe: het is niet geheel zonder gevaar maar wel heerlijk verfrissend en zo uitzonderlijk in België! De volgende ochtend vertrok de Marco om na enkele minuten al meteen rechtsomkeer te maken. Verhitte motor, geen wateruitstoot…de vleugeltjes van de impeller waren volledig afgebroken met als gevolg dat de plastieken waterlock gesmolten was en een groot gat vertoonde.
Frans, mijn technische man :-), heeft het probleem kunnen oplossen met twee componenten polyester plamuur zodat de Marco weer verder kon. Toch nog even een testvaartje doen waarbij aan het licht kwam dat het stuur wel wat hydraulische olie kon gebruiken. De kapitein en zijn echtgenote waren zo blij met de reparatie(s) dat zij ons mee uitnamen voor een heerlijk diner op de markt van Dendermonde, daar waar het Ros Beiaard sterft, om de 10 jaar. Een aanrader: www.barleysrestaurant.be
We verlaten deze mooie plek en onze nieuwe vrienden op zondag 3/8 richting Aalst. Onderweg zien we heel veel oude fabrieken die herinneren aan het industrieel verleden van de Dender, toen het nog een stinkende open riool was. Dit is niet bepaald het meest toeristische stuk van de Dender, ook al promoot de stad Aalst zich als ‘Denderend Aalst’.
Er bestaan wel ambitieuze plannen om bovenop de nieuwe stuwsluis aan de Dender in Aalst een groot uitkijkplatform te bouwen. Ernaast zullen de oevers op drie plaatsen verlaagd worden, op één plek zelfs met een trappenpartij. ‘Een beetje vergelijkbaar met de Graslei in Gent’, zegt Waterwegen en Zeekanaal (W&Z).
Later op de dag houden we halt in Denderleeuw, ter hoogte van Het Hof ter Leeuwe, met een klein zwembadje, een speeltuintje, een leuk terras en een Mariagrot. Aan de prachtige aanlegsteiger gelegen aan een fietsersbrug en wandelweg. Het meegebrachte BBQ pakket wordt vakkundig geroosterd maar we worden overvallen door een hevige stortbui. Tafel en BBQ worden snel verhuisd onder de brug en wij zitten droog. Wel een beetje een gek zicht but who cares?
Maandag 4 augustus is het weer stralend weer. Na een wandeling tot in Denderleeuw waar we de werking van een sluis en het ophalen van de vele schotbalken tot in detail kunnen bestuderen varen we verder door de prachtige Dendervallei richting Geraardsbergen. Glooiende hellingen, wintermeersen, reigers, ijsvogeltjes, meanders… De Dender is een zeer goed bewaard geheim voor de pleziervaart: er zijn veel nieuwe steigertjes zoals dat aan het Provinciaal Domein De Gavers waar je rustig een paar uurtjes kan aanleggen om de lunch te nuttigen 😉 In het weekend vaart een veerpont heen en weer. Massa’s fietsers hebben dit ook al ontdekt: ze fietsen ons allemaal super snel voorbij… Maar soms zijn de instructies op de Dender niet altijd even duidelijk.
In de namiddag ’tusschen bruggen’ aangelegd in Geraardsbergen, wachtend op een plaatsje in de jachthaven: één ophaalbrug en één sluisje verder. ’s Avonds vertrekt Ria met pijn in het hart en met zeebenen richting Gent. En nu liggen we dus in de haven, genietend van de ‘slow time’ aan boord, in de jachthaven van Geraardsbergen, VVW-Den Bleek. Goed georganiseerde jachthaven, lid van de Ankerclub. Je koopt er een kaart met een vast saldo van 20 euro en je kan gebruik maken van elektriciteit, water en douche. Bij vertrek wordt het resterende saldo terugbetaald.
We moeten gedwongen een extra dagje in Geraardsbergen blijven omdat we ‘gegijzeld worden‘ door de (Waalse) sluiswachter van Deux Acren die ons vandaag niet meer door de (Waalse) sluis kan loodsen wegens te druk. Hij heeft per slot van rekening al 6 boten versast vandaag 😉 ‘Ca n’ira plus aujourd’hui, madame. Ce sera pour demain.’ We worden wel al gewaarschuwd dat we vroeg uit de veren zouden moeten. Het konvooi moet om 8 uur vertrekken!
Geraardsbergen hadden we gisteren en eergisteren al bezocht. De Muur werd beklommen, een kaarsje werd gebrand in de Kapel op de Oudenberg. Mattentaarten werden geproefd. Wandelingen werden gemaakt. Vanavond mossels aan boord, met lekkere frietjes van frituur ‘De Brug’ net over de sluisbrug van de haven van Geraardsbergen. Ideaal!
Vlak na Geraardsbergen ligt de denkbeeldige taalgrens. Eerder een reële communicatiegrens want ineens stond er op geen enkele brug nog hoe hoog ze was en werden er aanlegsteigers beloofd die in werkelijkheid niet bestonden. Ook pijlen die je naar de diepe vaargeul moeten wijzen ontbreken…zoals we even mochten ondervinden toen we ei zo na vastliepen in een ondiepe arm. Bij de volgende sluis kregen we weer een dienstmededeling: ‘Il y a un petit souci, madame. Il faudra attendre encore une heure, il y a encore 2 bateaux qui arrivent.’ Alhoewel we aan iedereen in Geraardsbergen gevraagd hadden of er iemand mee wilde richting Blaton was niemand van plan geweest om zo vroeg op te staan… tot ze een aantal uur later toch vertrokken. Wie was nu de slimste geweest?
De Dender bracht ons toch vanzelf naar Lessines en op aanwijzing van de sluismeester vonden we een officieuze aanlegplek, zeer tegen de zin van een karpervisser met een super lange vislijn die dreigde onze touwen door te knippen als we in ‘zijn’ viswater gingen liggen! Uiteindelijk toch tot een compromis gekomen door wat op te schuiven en aangelegd voor de nacht. In Lessines hebben we het prachtige Hôpital Notre-Dame à la Rose bezocht, vergelijkbaar met het oude Bijloke hospitaal in Gent of de Hospices de Beaune in Frankrijk, volledig bemeubeld en met een fantastische collectie medische instrumenten. Er is ook nog de zeer oude tuin met geneeskrachtige planten en een terras waar het leuk verpozen is. www.notredamealarose.com.
Ook hier nog veel meer herinneringen aan een ver industrieel verleden. Fabrieken, opslagplaatsen, werkhuizen staan op instorten. Het heeft zijn charme… vooral voor de duiven!
We zijn nu een weekje onderweg en al volledig ‘gedepayseerd’. Om 9 u mocht ik weer bellen naar de sluiswachter van Deux Acren ‘mais il y avait un problème’. Of we wilden wachten op 3 boten die uit Geraardsbergen vertrokken waren,’ il y a un quart d’heure’. Veel keuze hadden we niet. Om 10 uur kon het schutten beginnen. Zeker 10 sluizen met een verval van +/- 3 m, gevolgd door een ophaalbruggetje. Op dit stuk zijn ook lage bruggetjes zonder indicatie van de afmetingen waarvoor wij onze kap naar beneden moesten halen. Na de eerste sluis hadden we door dat het een dag zou worden van veel geduld. We voeren per 2 door een sluis en moesten telkens op elkaar wachten voor een ophaalbrug. Als je dit niet leuk vindt is de Dender niets voor jou.
Op de Dender zijn er talrijke oude, smalle sluizen, geweldig authentiek en pittoresk… alleen moeten de sluiswachters dan wel werkwillig genoeg zijn om de boten te versassen en in eenzelfde beweging de voetbruggetjes open te draaien. Zeer vermoeiend allemaal. ‘A l’aise!’ is hier het wachtwoord!
Op aanraden van de sluiswachters laten we Ath links liggen. Er is een aanlegsteiger langs de kade en zo te zien is er elektriciteit en water maar we hebben ons laten vertellen dat deze voorzieningen vernield werden. Geen fijne plek om aan te leggen, vlak achter het station van Ath. We varen door naar Ladeuze, vlak bij Chièvres. Een verademing! Netjes, alle voorzieningen en 2 jonge mensen die zelf op de woonboot ‘Meermin’ wonen in de haven. Fred had wel een heel bijzonder machine om de zakken vuilnis op te halen 😉 De havenmeesteres was samen met ons boodschappen aan het doen in de plaatselijke supermarkt en stelde spontaan voor om onze aankopen te vervoeren met de auto. Wij konden rustig nog iets gaan drinken op de markt van Chièvres en bij thuiskomst stond alles aan boord. Super service! www.bedandbreakfast.eu/bed-and-breakfast-nl/chievres/bateau-meermin/104326
Op de terugweg van Chièvres naar Ladeuze kan je in Tongres Notre Dame een basiliek bezoeken, ooit een zeer druk bezocht bedevaartsoord, nu vergane glorie.
Na 2 dagen verlaten we Ladeuze richting het kanaal Nimy-Blaton-Peronnes, weer om 8 uur maar na 4 sluizen leggen we aan in Beloeil. Na een wat tegenvallend bezoek aan het Kasteel van Beloeil, waar de Prince de Ligne woont, worden we overvallen door een gigantische stortbui. De eerste van vele! Tussen de buien door fietsen we naar het Kasteel van Beloeil, vooral de moeite omwille van de tuinen. Het interieur en de collectie in het kasteel kan een opfrissing zeker gebruiken en oogt zeer oubollig.
We liggen met pinnen vast aan de kant en vrezen dat de oevers het zullen begeven door al die regen! De volgende dag wordt het beter weer en we besluiten de 10 volgende sluizen allemaal na elkaar te nemen op weg naar Mons. Getraind als we zijn en in synchro met de vliegende équipe van de ‘Service Publique de Wallonie’ die ons op hun solexje volgen van sluis naar sluis halen we met gemak het eindpunt in Blaton. Het was gelukkig heel goed weer.
De sluizen zijn smal en we merken dat brede boten het moeilijk hebben om zonder schrammetjes geschut te worden. De stootwillen moeten heel laag gehangen worden omdat het water bijna over de sluismuur klotst. Op de hele tocht door de Dender hebben we slechts één commercieel schip gekruist. Het was op weg van Blaton naar Beloeil met grondstoffen voor de mouterij. Maar al bij al een hele leuke ervaring als je van sluizen houdt en je niet helemaal naar Frankrijk wil varen. We hadden echt het gevoel in een ander land verzeild te zijn geraakt.
Tekst: Mieke Thienpont
Foto’s: Mieke Thienpont en Toerisme Scheldeland
