Vijf jaar hadden Vivian Oskam en Bram Stevens nodig om hun droomboot Duende vertrekklaar te maken. Daarna zeilden ze via Pagatonië naar Chili, waar dochter Flora werd geboren. Met zijn drieën zeilden ze verder door de Stille Zuidzee naar Nieuw-Zeeland. Dit voorjaar verscheen Blijven drijven, Vivians meeslepende verslag van deze ‘wereldreis op wilskracht’. Vanuit Auckland beantwoordt ze de vragen die we haast niet durven stellen.
Varen: Aan het begin van je werkcarriérs besloten jullie voor onbepaalde tijd op wereldreis te gaan. Was dat wel de beste timing?
Ik weet nog goed dat we het nieuws brachten aan onze familie. Mijn schoonmoeder zei toen: “Ik begrijp niet waarom je kiest voor een moeilijk leven.” Maar voor mij was dagdromen achter een kantoorraam – met nog veertig jaar te gaan – een veel moeilijker vooruitzicht. Samen met Bram droomde ik ervan om te wereld te zien. Zijn broer heeft op zijn 14e een hersenbloeding gekregen, mijn vader kreeg op zijn 33ste een hersentumor. Het was mij al vroeg duidelijk dat je niet moet wachten met het uitvoeren van dromen. Je weet nooit wanneer het niet meer kan. Daarom kozen we ervoor om gewoon maar zo snel mogelijk te gaan met een kleine boot.
Maar snel was het niet echt: vijf jaar heb je besteed om Duende klaar te maken voor vertrek. Had je niet beter een andere boot kunnen kopen?
Misschien wel, maar op dat moment hadden we geen keuze. Toen we eenmaal begonnen waren met de renovatie was er geen weg terug. Er was maar één optie als we niet al ons geld wilden verliezen en dat was gewoon doorgaan. Elk weekend, elke vakantie. Jaar in, jaar uit. Natuurlijk had ik weleens momenten dat ik het op wilde geven, het is niet makkelijk om jarenlang vast te houden aan een vage droom terwijl iedereen vraagt waarom je nou nog steeds niet weg bent… Ook voor onze relatie was het zwaar. Maar ik denk dat dat doorzetten ons ergens ook wel sterk heeft gemaakt, wat we tijdens de reis goed hebben kunnen gebruiken. Daarbij gaf het veel voldoening om de boot helemaal naar onze wensen te zetten. In de zeven jaar dat we op de boot hebben gewoond, hebben we daar elke dag van genoten.
Wacht niet totdat alles perfect is, dat wordt het toch nooit.
Hadden jullie wel genoeg geld voor zo’n reis, die uiteindelijk zes jaar duurde?
Nee, we gingen uiteindelijk weg met geld voor een jaar – met 1.000 euro per maand hoopten we genoeg te hebben. Dat hielden we vol zolang we in goedkope gebieden rondzeilden en niet teveel voor de boot moesten kopen… Gemiddeld genomen over alle jaren gaven we ongeveer 1.500 euro per maand uit. Na een aantal maanden onderweg bleek dat we freelance konden blijven werken voor Nederlandse klanten. Ik schreef columns en artikelen en maakte grafische ontwerpen, Bram bouwde websites. We reisden daardoor wel langzamer dan andere zeilers, omdat we altijd nog even internet nodig hadden. Het was soms moeilijk om de balans te vinden tussen zeilen, reizen, klussen aan de boot, geld verdienen en dan ook nog tijd overhouden om te genieten van waar je bent… Maar ergens gaf het me een enorme kick. Ik ben er achteraf trots op dat we het zo hebben kunnen doen.
Piraterij, stormen, materiaalpech of doodziek worden midden op de oceaan: wereldzeilen is niet zonder gevaren. Wanneer ben je het bangst geweest?
Onderweg naar Patagonië kwamen we voor de Argentijnse kust in een storm van zo’n zestig knopen wind terecht. Terwijl we aan ons zeeanker hingen, brak onze roeras. Ook deed onze motor het niet meer. Ons leven hing letterlijk aan een zijden draadje: de lijn van het zeeanker. Als die toen was gebroken, hadden we de boot waarschijnlijk niet kunnen redden en waren we afhankelijk geweest van de reddingskunsten van de Kustwacht in Puerto Madryn. Het enige wat je dan kan doen is je lichaam op stand-by zetten en wachten tot het overgaat. Want uiteindelijk gaat de ergste storm ook over. We maakten een noodreparatie en konden met een flinke portie geluk zeilend het land bereiken. De hele situatie was behoorlijk angstaanjagend.
Ga je nu na 23.000 mijl makkelijker de zee op?
Als zeiler kan je zelf kiezen wanneer je de zee opgaat, maar niet wanneer je eraf kunt. Met de keuze wanneer we vertrekken gaan we nog steeds even serieus om. Evenals dat we nooit zijn gestopt ons zo goed mogelijk voor te bereiden en altijd op onze hoede blijven. Zelfs nu we varen met GPS, weerberichten, vaargidsen en zelfs satellietbeelden gaat het weleens mis. Ook in deze tijd gaan er boten verloren op zee of koraalriffen. De natuur blijft altijd oppermachtig. Soms is het enige belangrijke dat je nog leeft. Dan weet je weer hoe nietig je bent, een stofje op die grote blauwe vlakte. Het is heel bijzonder om zo op je plaats gezet te worden als mens. Je leert het leven wel te waarderen als je gewoon op het dek in de zon zit terwijl je de dag daarvoor nog dacht: dit is het einde.
In Puerto Madryn hebben jullie een trailer gebouwd om de boot te repareren. Kon dat niet handiger worden opgelost?
Na de storm moesten we het roer repareren, de boot moest daarvoor uit het water. Puerto Madryn ligt middenin de Patagonische woestijn, er waren daar geen enkele faciliteiten. We hebben maandenlang echt alles geprobeerd; met een mobiele kraan, of al bestaande trailers. Geloof me, je beslist niet zomaar om eventjes een trailer van slooponderdelen te bouwen. Maar zodra je dan aan de slag gaat, weet je dat je het goede doet. Je krijgt weer energie en ziet ook weer de mooie kanten van de situatie. Doordat we daar vastzaten, hebben we een onvergetelijke ervaring meegemaakt: de jaarlijkse walvistrek. Met de jachtclubleden zeilden we wedstrijdjes tussen springende walvissen.
Was het wel verstandig om zwanger te zijn terwijl je door de wildernis van Patagonië vaart?
Toen we vertrokken uit Puerto Madryn was ik inmiddels 35 – voor mij de magische grens als we ooit nog kinderen zouden willen krijgen. Net voordat we de beschutte Kanalen van Patagonië zouden binnenvaren, werd ik zwanger. Keurig volgens plan, want nu hadden we het zwaarste stuk zeilen achter de rug. In de zuidelijkste stad ter wereld, Ushuaia, was een ziekenhuis en pas na de tweede echo zijn we de wildernis weer ingetrokken. We hadden drie maanden voor de boeg naar de bewoonde wereld. Natuurlijk waren we weleens zenuwachtig of we het wel op tijd zouden halen, zoals toen we door slechte weersvoorspellingen twee weken moesten wachten om verder te varen en mijn buik maar verder groeide. Maar ik heb het nooit als gevaarlijk ervaren. Ik denk dat je niet over alle risico’s te lang moet nadenken, dan ga je de straat niet meer op.
Misschien wel de meest gestelde vraag: wat is de mooiste plek waar jullie geweest zijn?
Ik kan nog steeds tranen in mijn ogen krijgen als ik terugdenk aan de schoonheid en ongereptheid van de Chileense scherenkust. Voor ons was het extra speciaal vanwege mijn zwangerschap. We waren daar gelukkiger dan ooit, in ons eigen universum. Patagonië heb ik voor altijd in mijn hart gesloten. Helemaal alleen rondvaren in een weergaloos landschap, dat doet iets met je.
Maar ook de tropenparadijzen in de Stille Oceaan waren bijzonder. De mooiste eilandengroepen waren die het meest afgelegen waren. Gambier, de Tuamotu’s en Maupiti – daar waar nauwelijks toeristen komen, word je ontvangen als een verloren vriend.
Als je wat langer op een plek blijft, of het nu gewenst of per ongeluk is zoals in Puerto Madryn, waar we een jaar gestrand waren, krijg je er hoe dan ook een band mee. Je ziet details en hebt de tijd om lokale mensen te leren kennen. Mensen geven een plek een onuitwisbare indruk.
Welke aspecten van het wereldzeil-leven laat je graag achter?
De constante zorg voor de boot en je veiligheid. Vooral voor Bram is dit altijd zwaar geweest. Niet alleen op zee, maar ook als we haar achterlieten voor anker bijvoorbeeld. Je bent altijd blij dat ze er nog ligt als je terugkomt na een wandelingetje. Die boot was tenslotte alles wat we hadden. Ik persoonlijk kan erg goed zonder het dagenlang zeeziek op de bank liggen in een slingerend interieur. Eerlijk gezegd heeft het wonen in een huis best zijn voordelen die ik nu extra kan waarderen. Wat een ongelofelijke luxe om een wasmachine continue ter beschikking te hebben, of een vriezer! Nee, ik mis de handwas of mijn koelbox waar alles boven op elkaar gestapeld lag, niet heel erg. Daarbij vind ik het alsmaar afscheid nemen steeds zwaarder. Op een gegeven moment ben je daar klaar mee en hunker je naar een vaste plek met vrienden om je heen en een buurvrouw die er morgen ook gewoon nog is. Ook voor Flora vind ik het belangrijk om in ieder geval ergens een sociale basis op te bouwen.
En welke aspecten mis je het meest nu je weer aan wal bent?
De ongebondenheid. In Bram’s contract staan twintig dagen vakantie per jaar en de weekenden zijn maar kort. We hebben geen flexibiliteit meer om morgen zomaar weg te gaan als het mooi weer is. Die jarenlange vrijheid is verslavend.
Behalve de vrijheid mis ik ook de zeilersgemeenschap. Dat is een hele hechte en warme groep, waar iedereen altijd voor elkaar klaarstaat. Het is een netwerk dat de hele wereld omspant. Wat mij betreft was dat het fijnste dorp ter wereld, waar het niet uitmaakt wie je bent of waar je vandaan komt.Wat ik zeker ook ga missen is het aankomen. Het is ronduit fenomenaal om na dagen, soms weken zeilen helemaal op eigen kracht ergens aan te komen. Vooral de plekken waar je niet zomaar kan komen als toerist en de mensen die je daar ontmoet. Zoals een groep kokostelers op een afgelegen eilandje, die ons voor de lunch uitnodigden. De wereld ontving ons overal met open armen, en die gastvrijheid koester ik voor altijd.
Ben je veranderd door deze reis?
Ja. Als je een oceaan hebt overgestoken na achttien dagen op zee, een trailer hebt gebouwd uit het niets en stormen hebt overleefd, krijg je een enorm vertrouwen in jezelf. Uit het overwinnen van tegenslagen of dingen doen waarvan je niet wist of het wel zou gaan lukken put je een enorme kracht. Toen we zeven jaar geleden vertrokken uit Nederland had ik niet kunnen bedenken dat we een jaar zouden stranden in Patagonië of een kind zouden krijgen in Chili. Ik heb afgeleerd om starre lange-termijn-plannen te maken. In plaats daarvan sluit ik sneller nieuwe vriendschappen. Springen in het diepe is een sport geworden. Ik heb een groter vertrouwen gekregen dat alles goedkomt. Het maakt me nu minder uit waar dat dan precies is, ik kan me overal thuisvoelen. Dat dank ik aan onze reis.
Waarom zijn jullie in Nieuw-Zeeland gestopt en niet rond de wereld gevaren? Heb je niet het gevoel nu maar een halve wereldreis te hebben gemaakt?
Nee, dat zie ik niet zo. Het staat wel leuk op je CV, maar ik hoef niet persé de hele wereldbol rond te zeilen. We hebben 23.000 mijl afgelegd en zoveel moois gezien dat het voor mij écht als een complete wereldreis voelt. Ik heb mezelf ook wijsgemaakt dat het na Patagonië en de Stille Zuidzee vast niet mooier kan worden. De lange oceaanoversteken – om de piraterijgebieden te vermijden – via Zuid-Afrika trekken ons niet, we hadden nog wel via Japan en Alaska willen gaan maar dat is ook niet makkelijk.
Besluiten om te stoppen is veel moeilijker dan besluiten te vertrekken. Het deed pijn om ons geliefde zeilersdorp verder te zien trekken. Maar op dit moment is de drang gewoon niet sterk genoeg om ontberingen te trotseren. Na zes jaar reizen is het is mooi geweest, ik voel me voldaan en het is voor ons hele gezin de hoogste tijd voor een nieuwe uitdaging, hier in Nieuw-Zeeland. Ik heb nu niet het gevoel dat ik ergens naar terug moet, maar verder ga.
Kunnen jullie nog wel op één plek aarden? Of kriebelt het zeilersbloed weer?
Als dat ergens zou moeten lukken als ex-wereldzeilers, dan is het wel hier in ’the City of Sails’, zoals Auckland genoemd wordt. Hier ligt het grootste aantal boten per hoofd van de bevolking ter wereld. Eén op de drie huishoudens heeft een boot. Nieuw-Zeelanders zijn watergek en heel relaxed. Ze vinden het volkomen acceptabel dat je om vier uur stopt met werken om pal voor je kantoorgebouw een potje te gaan zeilen. En recht voor onze deur ligt een vaargebied dat zijn weerga niet kent. Binnen dagtocht-afstand liggen zo’n vijfhonderd ankerplaatsen bij eilandjes met vulkanen, wijngaarden en witte stranden. Het zeilseizoen duurt hier ongeveer negen maanden per jaar. Er liggen genoeg avonturen op ons te wachten om ons zeilersbloed warm te houden. Maar of het met Duende zal zijn? We hebben net een voorlopig verkoopcontract getekend.
Hoe is het om afscheid te nemen van je boot, waarop je twaalf jaar zoveel hebt meegemaakt?
Het liefst zou ik haar nooit verkopen en voor altijd houden. Al die liefde die we in haar hebben gestopt, de renovaties, de redding per trailer. Op Duende zijn letterlijk bloed, zweet en tranen vergoten. We maakten diepe dalen mee, maar ook intense momenten van puur geluk. Ze heeft ons zoveel laten zien, daar ben ik haar voor altijd dankbaar voor.
Mijn verstand zegt tegelijkertijd wat anders. Wat moeten we hier met een onderhoudsgevoelige boot die is ingericht om naar Antarctica te varen? Met een watermaker, kachel, SSB-radio? Een klein picknickbootje om de Nieuw-Zeelandse kusten te verkennen is in ons nieuwe leven ook genoeg. Maar ik zal niet staan zwaaien als de nieuwe eigenaar mijn oude liefde meeneemt. Het is alsof ik een deel van mezelf verkoop. Het voelt als verraad, maar toch is het beter zo. Denk ik. Beter dat ze nieuwe avonturen gaat beleven dan wegkwijnt in een haven.
Wat is de beste tip kunt geven aan iedereen die ook zo’n reis wil maken?
Wacht niet totdat alles perfect is, dat wordt het toch nooit. Ook als je jong bent, hoef je niet te wachten tot je droom kan volgen. Je moet er misschien andere dingen voor laten die ‘onmisbaar’ worden geacht (zoals een huis of andere zekerheden), maar als je er écht voor kiest, dan kan het. Losgooien, letterlijk en figuurlijk, is het enige wat je moet doen. Ga er niet vanuit dat je daarna plotsklaps een eeuwige vakantie invaart, het is gewoon een ander leven met andere hoogte- en dieptepunten waar je aan moet wennen. Maar ik heb het alle moeite en onzekerheid altijd meer dan waard gevonden. Een pad zonder obstakels leidt tenslotte nergens heen.
Vivian Oskam, Blijven Drijven. Hollandia, 272 blz. Verkrijgbaar in onze boekshop, www.varenboekshop.be
Bekijk ook zeker hun leuke filmpjes op YouTube
De zeilers
Bram Stevens (40) en Vivian Oskam (40) vertrokken in 2008 met Duende, een 33 voets Trewes 3A voor een zes jaar durende zeilreis via Gambia, Brazilië, Patagonië en Polynesië tot aan Nieuw-Zeeland. Dochter Flora Isabel (3) werd onderweg in Chili geboren. Meer informatie met inspirerende filmpjes op www.sy-duende.com.
