Excess 11

Op het water wonen in deze catamaran lijkt me geweldig

‘Be immoderate’ is een van de slogans die op de website van de Excess te zien zijn. Immoderate betekent onder andere: passievol, compromisloos, sensatie, honger naar plezier, spontaniteit, eigenzinnig. Dat wil de werf uitstralen. En de naam van de catamaran: ‘Excess’, is ook al zo bijzonder. Het woord vertaald naar het Nederlands betekent letterlijk ‘bovenmatig’, veel meer dan gemiddeld. En dat is dit schitterende schip ook.

Ik zou liever de term ‘omdenken’ willen invoeren. Bij een catamaran als de Excess 11 en 12 moet je anders denken. Leven aan boord in een zeer luxe omgeving en op de wind comfortabel vooruitkomen en dat is anders dan slingeren tussen golven.

De verschillen tussen catamarans en monohulls
Als je gaat varen met een catamaran in België of Nederland dan val je wel op. In de Caraïben zie je vaak meer catamarans dan monohulls. Waarom zou dat zijn? Zijn wij in Europa nog niet zo gewend aan catamarans en gaat dat snel veranderen. Is het misschien een vorm van koudwatervrees? Maakt onbekend onbemind? Wie zal het zeggen. Een catamaran biedt vele voordelen, maar ook een paar nadelen.

Nadelen of voordelen
Om te beginnen: de breedte: De Excess 11 is ongeveer 7 meter breed. In vergelijking met een monohull van 40 tot 45 voet, zo’n 3 meter breder. Wat is het nadeel daarvan? Sluizen? Havens? Sluizen zijn voor de catamarans zelden een probleem. Ze zijn breed genoeg. Ook in de zomer als het druk is bij een sluis is het voor een catamaran geen enkel probleem om erin en eruit te varen. Wachten op je beurt heeft niets te maken met de breedte. Daarnaast is het met twee motoren vaak gemakkelijker manoeuvreren dan met een monohull. De havens dan? Ja dat klopt; wij zijn in Noord-Europa niet gewend om catamarans te herbergen. Het voordeel van een catamaran is wel dat het vanwege de geringe diepgang op plaatsen kan liggen die monohulls moeten mijden vanwege de diepgang. De Excesses steken slechts 1,15 meter. Op plaatsen waar monohulls, vanwege hun diepgang niet kunnen liggen is er vaak nog wel een plekje voor een catamaran. Daarnaast is het aangenaam ankeren met een Excess. De boot schommelt nauwelijks en met een kleine bijboot, die aan de achterkant van de kuip tussen de beams in davits hangt kan de wal snel en gemakkelijk bereikt worden. Daarnaast ontloopt u havengeld, wat voor een multihull meestal anderhalf maal de prijs van een monohull is en voor anker liggen is heerlijk ontspannend met een catamaran. Mooi uitzicht en geen buren. Vergeet daarbij niet dat vele ondiepe havens voor catamarans bereikbaar zijn en vaak niet voor monohulls. Ook de Waddenzee en de Franse vloedhavens zijn geschikt. Wat een mogelijkheden!

Zeilgevoel
En dan het veel gehoorde ‘zeilgevoel’, maar wat is zeilgevoel eigenlijk? Op een monohull ben je meer betrokken bij het water. Je zit minder hoog en aan de wind voel je de boot veel meer. Je gaat schuin en dat geeft het ultieme zeilgevoel. Echter koffiedrinken aan de wind wordt lastig en soms komt er wat water over. Op een catamaran vaar je rechtop en is de snelheidsbeleving minder of beter gezegd: anders. Misschien dat je iets minder snel en hoog aan de wind kunt varen, maar met ruime wind wordt dat zeker goedgemaakt. Snelheden van ruim 8 knopen worden met de nieuwe Excess 11 en 12 met ruime wind met gemak gehaald. Wat overblijft is dus een pure gevoelskwestie en uiteraard de iets mindere aandewindse zeileigenschappen van een catamaran. Althans: dat dacht ik, voordat ik met de Excess 11 mocht varen.

Dan blijft het comfort, het vele licht, het schitterende uitzicht, de grote salon en de ruime slaapkamers aan boord van een catamaran, ten opzichte van het scheepse karakter, en de knusse ruimtes van de monohull over.

Als u wikt en een keuze wilt maken tussen een catamaran en monohull, raad ik u aan een week te gaan varen met een catamaran en een week met een monohull. Daarna kunt oordelen. Ik ben benieuwd wat u dan gaat kiezen.

De werf
Ook het moederbedrijf waar de Excess wordt geproduceerd kampt, zoals vele bedrijven, met de gevolgen van corona. Er is weliswaar groei in bepaalde segmenten, zoals de kleine boten, ‘dayboating’ zoals in hun financiële rapportage staat, maar die stijging maakt de daling van de andere segmenten zeker niet goed. Ze spreken van een omzetdaling die vergelijkbaar is met die van 2008/2009. Dus alle zeilen moeten worden bijgezet. Het beleid is gericht op ‘productiecapaciteitsverlaging’, vereenvoudiging van de organisatie en vermindering van de vaste kosten. Ze mikken op het middensegment, met iets minder modellen dan ze nu hebben. 

Zeilprestaties versus comfort

Wat wil de koper?
Een catamaran met veel binnenruimte geeft meer leefcomfort, maar vaak ook minder zeilprestaties. Hele smalle, lange beams met een kleine opbouw, liefst van carbon gebouwd, sterk en heel licht dus, geven maximale zeilprestaties, maar minder leefruimte. Kijk maar hoe de grotere wedstrijd catamarans eruitzien, twee beams en een heel kleine opbouw. De moderne cruise/performance schepen, de snellere toerzeilschepen, zijn verder niet te vergelijkende met de extreme racers met foils, die inmiddels snelheden halen van ruim 30 knopen. Het ideale toerschip bestaat niet. De potentiële koper zal dus moeten kiezen.

De Excess 11 en 12
Met het ontwerpen van de Excess is duidelijk gekozen voor een compromis. Het jacht moet leefruimte bieden en de zeilprestaties moeten daar niet te veel onder lijden. Bénéteau heeft dus duidelijk gekozen voor een ontwerp waarmee ’tot’ maximale rompsnelheden gevaren kan worden. Uit de tabellen die ik van de importeur Nova Yachting mocht ontvangen, is dat ruim 8 knopen. Een mooie snelheid om heel comfortabel ergens naartoe te varen.

Technische details
Om een schip snel te houden zijn onder andere de volgende elementen van belang: Gewicht, rompvorm, in ons geval rompvormen, inclusief zwaard, volume van de opbouw en zeilvoering.

Gewicht en materiaalkeuze
Voor een 11 meter catamaran, om precies te zijn 11,33 meter, wat gelijk is aan 37 voet, voor de Excess 11 en 11,74 meter voor de 12 meter zijn de schepen bijzonder licht gebouwd. De Excess 11 weegt nog geen 9.000 kg en de Excess 12 weegt maar net 10.000 kg. Tel daar nog een 2.000 tot 4.000 kg bij en u kunt volgeladen op vakantie, met behoud van goede zeilprestaties. Materiaalkeuze van de romp, maar zeker ook van de opbouw en het interieur speelt hierbij zeker een belangrijke rol. Er is gekozen voor een sandwichconstructie van polyester. De romp heeft als kern balsahout en dek en romp zijn gevuld met PVC-schuim. De romp is volgens de vacuüm infusietechniek gebouwd. Het dek en het dak zijn geïnjecteerd. Het zijn beproefde methodes die in vergelijking met bijvoorbeeld het nog lichtere carbon, traditioneel zijn, maar wel kosten besparen bij het bouwen, zowel van materiaal als van arbeid. Bij het interieur zijn ook lichte materialen gebruikt zoals laminaat en houtfineer en kunststof in meerder varianten.

Rompvorm
Er is gekozen voor rondspant beams met kleine kielen, die voor de aandewindse eigenschappen moeten zorgen. Er is niet voor diepstekende zwaarden gekozen, vermoedelijk om ook hier comfort te laten prevaleren boven iets betere aandewindse eigenschappen. Daarnaast kan er dus ook in ondiep water mee gevaren worden. Met de Excess 11 of 12 moet het op de Waddenzee heerlijk varen zijn en droogvallen weinig problemen opleveren.

Daarnaast bieden de ondiepe kielen meer veiligheid bij hoge golven van opzij, bij veel wind op zee. De boot glijdt van de golf af kan daardoor bijna niet meer kapseizen. De maximale lengte van de rompen is nauwelijks meer dan de lengte waterlijn, wat de snelheid bevordert. De maximale snelheid wordt immers bepaald door de lengte waterlijn (LWL). Daarnaast is de buiging van de romp van belang voor de snelheidsprestaties. Ook hier moet er weer gekozen worden voor comfort of snelheid. Scherpe boegen met weinig volume zorgen voor betere aandewindse eigenschappen maar geven bij zwaar weer ook veel meer kans op ‘duiken’ en ‘klappen maken’ op de golven en dus oncomfortabel varen. Ook hier moeten dus compromissen worden gesloten. De zogenaamde prismatische coëfficiënt is een belangrijke resultante van een ietwat ingewikkelde formule waarbij onder andere het volume van het onderwaterschip, de lengte ervan en de hoek waarmee het onderwaterdeel van de romp is gevormd, een getal geeft. Dat getal geeft aan wat de kracht is die nodig is om het schip door het water voort te bewegen. Hoe kleiner het getal des te minder weerstand. Dus een lage prismatische coëfficiënt geeft een hogere snelheid bij een gelijke kracht. Lange rompen met weinig volume, oftewel gewicht, die de romp moet dragen en een lange waterlijn zijn om een hoge snelheid te bereiken, de belangrijkste factoren, maar voor het comfort nagenoeg het tegenovergestelde. Ook met het ontwerpen van de beams hebben de ontwerpers moeten kiezen en rekening gehouden met de wensen van de kopers. Comfort is iets belangrijker dan absolute snelheid.

Opbouw
Ook de opbouw en dan de verhouding tussen lente van de beams ten opzichte van de lengte van de opbouw is van belang voor de zeilprestaties. Hoe kleiner de opbouw, des te beter de zeilprestaties, maar hoe minder leefruimte.

Bénéteau heeft een vergelijking gemaakt tussen verschillende catamarans van 40 tot 47 voet, zoals de Nautitech, Bali, Outremer en Saona.

De Excess 11 scoort redelijk goed met 1,54 terwijl de Bali 4.1, die bijna vierkant is, scoort 1,03. De Outremer scoort het hoogst met 1,95. Deze catamaran heeft naast een kleine opbouw, lange smalle beams en is een snelle zeiler. Bénéteau heeft duidelijk geluisterd naar de wensen van potentiële kopers. Goede zeileigenschappen in combinatie met toch redelijk veel ruimte aan boord. Outremer heeft voor een andere doelgroep gekozen. De boot is overigens ook een heel stuk duurder.

Zeilvoering
Het grote verschil tussen een monohull en een catamaran is dat bij veel wind de monohull schuin gaat. Hierdoor wordt de hoeveelheid wind, die in het zeil komt verminderd. Daarnaast loeft een monohull, bij te veel wind, op en zal de wind nog minder vat op het zeil hebben. Een catamaran helt nauwelijks en de wind in het zeil kan alleen maar worden verminderd door de schoten te laten vieren. Voor een onoplettende zeiler zou dat wel eens kunnen betekenen dat het schip kapseist. Catamarans worden daardoor eigenlijk altijd ondertuigd geleverd. Daarnaast is de ratio lengte voorzeil versus lengte grootzeil, gemeten langs de giek, een factor die volgens Bénéteau tot meer of minder veiligheid kan leiden. De Excess heeft een mast die ten opzichte van andere catamarans ver naar achteren is geplaatst. De giek is hierdoor klein en het grootzeil gemakkelijker hanteerbaar. Ook een klapgijp komt minder hard aan. De voorzeilen zijn daardoor naar verhouding groter, maar met een goed inrolsysteem en met lieren met voldoende vertraging toch gemakkelijk te bedienen. De fok wordt als keerfok geleverd. Hoe eenvoudig kan zeilen worden.

De Excess kan worden uitgevoerd met een standaard zeiluitrusting en een uitvoering met luxere zeilen, met een meter langere mast en ongeveer 7% meer zeil. De code-zero is zelfs 15% groter.

Voor wie is de Excess 11 en 12 bestemd?
Voor de zeilers die comfortabel willen varen en veel ruimte aan boord belangrijk vinden. Meestal zijn dat mensen die lang aan boord verblijven. De bewoonbare ruimte is ten opzichte van een gelijkwaardige monohull gigantisch. Tel daarbij het comfort van rechtop varen. De Excess is dus, ondanks dat het één van de kleinste cruise catamarans is, geschikt voor lange zeereizen, en om voor anker gaan. Daarnaast kan met de Excess ondiepe wateren bevaren worden.

Het interieur
Het interieur is strak en modern. Om beneden te beginnen. Er zijn twee versies leverbaar. Versie 1 met maar liefst 6 slaap-compartimenten, geschikt voor 12 personen en een versie met 1 slaapruimte minder, dat gebruikt kan worden als een soort minikantoor. In elke beam is een toilet, wasbak en douche. Pas wel op met water, want als 12 mensen willen douchen heb je wel heel veel water nodig.

Bovendeks oogt het interieur strak en functioneel. Er is een ruime hoekbank voor 5 personen en een los bankje voor nog eens 2 personen. Daartussen staat een eettafel. De keuken is ontworpen in een L vorm. Opvallend zijn de ruim bemeten koelkast en de dubbele spoelbakken. Het fornuis heeft twee gaspitten en daaronder zit een oven. Het 360° panorama-uitzicht is schitterend, zowel staand als zittend.

De kuip
Het achterdek is gelijkvloers met de kajuit. Je kunt hier eigenlijk niet meer van een kuip spreken. Het dak wat voor een heel groot deel open kan geeft een ruimtelijk gevoel. Wanneer nodig, is er voldoende beschutting tegen regen, wind en hoge golven. Kajuit en kuip lopen naadloos in elkaar over. Ook in de kuip is weer volop zitruimte. De achterkant van de beams zijn trapvormig. Te gebruiken om aan en van boord te stappen en als zwemtrap, na een frisse duik weer zonder veel moeite weer aan boord te komen.

Het dek
Zoals elke catamaran is er heel veel zit- en ligruimte. Op het voordek tegen de ramen moet het op een zonnige dag heerlijk zitten zijn en lekker zonnen tussen de beams op de trampolines zal ook geen straf zijn. Bij slecht weer bieden de kuip en de kajuit veel beschutting. Mocht je bij veel wind en hoge golven iets bij de mast moeten doen dan zijn de breder gangboorden uitstekend en dus ook veilig beloopbaar.

Bediening van zeilen
De kleurcoderingen van de vallen en schoten is uniek. Daar is echt over nagedacht. De lieren en schoten zijn allemaal onder handbereik. Alle lijnen lopen naar de kuip. Omdat de boot nooit echt schuin gaat kun je dus gemakkelijk van stuurboord naar bakboord lopen om een schoot aan te trekken. De Excess waarin ik voer was uitgevoerd met een zelfkerende fok. Overstag gaan was echt heel erg gemakkelijk. De gennaker werd vanaf het voordek gehesen. Omdat naar het voordek gaan over de uiterst brede gangboorden prima ging, was dat ook geen probleem. Ik vind het ideaal dat het schip, vanwege de uitgekiende ergonomie van vallen en zeilen, als eenmansboot gevaren kan worden. De bemanning hoeft dus geen zeilervaring te hebben. Hijsen en reven ging, op de Excess waarin ik voer, elektrisch. Een druk op de knop voor hijsen en de klem los voor reven en de reeflijn aantrekken. De lieren zaten onder handbereik van de stuurman. Kortom: ‘Er is niets aan te merken op de zeilvoering’.

Het vaargebied
Het vaargebied is heel groot. Van oceaan tot een klein Fries meer. Maar ook het aanlopen Franse vloedhavens tot de het varen op Waddenzee zijn gebieden waar de Excess 11, 12 en 15 zich uitstekend zullen gedragen. Droogvallen, zonder veel moeite, behoort tot de mogelijkheden. Daar waar de sluizen en brugdoorgangen breder zijn dan 8 meter kan een Excess varen.

De motoren
Standaard wordt de Excess 11 met twee Yanmar 29 pk dieselmotoren geleverd. Voor een klapschroef wordt 3.000 euro extra in rekening gebracht. Er worden standaard geen andere motoren aangeboden. Het aantal pk’s, samen bijna 60 dus, moet voldoende zijn om volgeladen, ongeveer 15.000 kg maximaal gewicht, in elk weertype en bij elke zeegang met redelijke snelheid vooruit te komen.

Het zeilgedrag oftewel mijn ervaring
Het zicht achter het roer is prima. Op de opklapbare stoeltjes achter de stuurwielen kun je gezellig naast elkaar zitten en genieten van het uitzicht. De instrumenten zijn op de consoles vóór de stuurwielen goed afleesbaar. De stuurwielen zelf zijn aan de kleine kant. Volgens de importeur van Nova Yachting, worden deze 10 cm groter.

Ondanks dat er heel weinig wind was, was het toch mogelijk om met de fok bijna 300 aan de schijnbare wind te varen. In vergelijking met oudere catamarans is dat echt heel bijzonder. Een kruisrak is geen pijniging meer. De kans dat motor aan moet om een aandewindse koers te kunnen varen is hiermee verleden tijd. Graag zou ik nog eens varen met meer wind en hoge golven. De vertegenwoordiger van Nova Yachting verzekerde me dat de Excess dan ook hoog aan de wind blijft lopen. Op de gennaker is het fijn varen. Het zeil gedraagt zich als een gentleman. Je hoeft niet de schoot voortdurend aan te halen of te vieren om een mooie bolling te behouden.

Snelheid hebben we helaas niet kunnen maken. De wieken van de windmolens op de wal bewogen niet of nauwelijks en toch liepen we bijna 3 knopen. Even zelfs 5 in een vlaagje. Werkelijk fantastisch. Ondanks dat je vrij hoog boven het water zit, is het zeilgevoel prima. Omdat je het water aan de kant waar je zit, goed kan zien – de stoeltjes zitten op de rand van de beams – behoud je toch het gevoel van snelheid en als je even achteruit kijkt dan zie je het water tussen de beams door stromen.

Het uitzicht over een beam heen is goed, maar ook naar de andere boeg toekijkend is het uitzicht, door de ramen van de kajuit, alleszins acceptabel. Veel buiswater komt er niet op de ramen. Ze blijven tijdens een zeiltocht meestal droog en schoon. Even poetsen is ook geen probleem. Je kunt er gemakkelijk bij.

Aanleggen op de motor
Aanleggen leert heel snel. Met beide motoren kun je goed manoeuvreren. De ene motor in z’n vooruit en de andere in z’n achteruit en je draait pirouetjes.

De prijs
De basisuitvoering van de Excess 11 kost 285.000 euro inclusief btw. Voor een zo fraai en compleet uitgeruste Catamaran zeker niet duur. Met werkelijk alle opties erbij wordt het  365.000 euro. Voor rond 325.000 euro heeft u een zeer goed uitgerust schip. Vergelijkbare schepen zijn al snel 100.000 tot 200.000 euro duurder. 

Conclusie
Ik zou heel graag met de Excess 11 een week op vakantie gaan. Het lijkt me een fijne ervaring. De Excess 11 vaart snel. De gennaker laat zich gemakkelijk hijsen en weer terug in de slurf stoppen. Bij weinig wind zorgt de gennaker voor extra snelheid op de ruime koersen, zodat de behoefte om de motor bij te zetten tot nul wordt gereduceerd. Daarnaast is de gennaker eenvoudig te zeilen. Met de zelfkerende fok kan hoog aan de wind gevaren worden. Kruisen met de Excess 11 gaat gemakkelijk. Alle vallen en schoten zijn onder handbereik van de stuurman te bedienen. De Excess 11 is door dit alles zonder enig probleem door één persoon te varen. De ruimte in de kuip en de kajuit zijn riant. Overal goed zicht naar buiten. En dan nog eens 12 bedden en 2 natte cellen. Veel zitruimte en een ruim bemeten keuken. Wat zou ik nog meer kunnen bedenken.

Technische gegevens
Totale lengte: 11.33 meter
Romp lengte: 11.06 meter
Breedte: 6.59 meter
Diepgang: 1.15 meter
Doorvaarthoogte: 17.27 meter
Gewicht (CE): 9.000 kg.
CE: A
Grootzeil: 55 m²
Keerfok: 22 m²
Code 0: 54 m² (std. mast) 62 m² (Pulse Line mast)
Standaard zeiloppervlak aan de wind: 77 m²
Pulse line zeiloppervlak aan de wind: 85 m²
Importeur: NovaYachting – Jachthaven Bruinisse, Jachthavenweg 71A, 4311 NC Bruinisse
Info: www.nova-yachting.nl
Prijs standaard: 284.35 euro incl. btw (prijs testschip: 340.000 euro incl. btw)

(verschenen in VAREN januari 2021)